Prioritering van materiaalstromen voor Europese einde-afvalcriteria

De Europese Green Deal¹ heeft als doel de EU te transformeren tot een moderne, grondstoffenefficiënte en competitieve economie, vooral door economische groei te ontkoppelen van het gebruik van hulpbronnen. Het Actieplan Circulaire Economie² stelt dat de wereldwijde consumptie van materialen naar verwachting zal verdubbelen in de komende veertig jaar, terwijl de jaarlijkse afvalproductie tegen 2050 met 70% toeneemt. In Europa is de bouw- en sloopactiviteit verantwoordelijk voor meer dan 35% van het gegenereerde afval, wat de sector prioritair maakt.

Het realiseren van een circulaire economie vereist volledige mobilisatie van de industrie. De bijgewerkte Industriestrategie³ van de EU ondersteunt de dubbele overgang naar een groene en digitale economie. Ze identificeert de bouwsector als een van de prioritaire industriële ecosystemen die de belangrijkste uitdagingen hebben om klimaat- en duurzaamheidsdoelstellingen te halen en de digitale transformatie te omarmen. De Europese Commissie ontwikkelt samen met de industrie, belanghebbenden en lidstaten een transitiepad naar een groenere, meer digitale en veerkrachtige bouwsector.

Wetgeving voor de bouwsector

In maart 2022 heeft de Commissie een wetgevingspakket voor een circulaire economie aangenomen. Onderdeel hiervan is een voorgestelde herziening van de Verordening Bouwproducten⁴ (EU) 2019/1020, die een geharmoniseerd kader zou creëren om de milieu- en klimaatprestaties van bouwproducten te beoordelen en te communiceren, inclusief informatie met betrekking tot secundaire materialen. De herziening heeft ook als doel een goed functionerende interne markt voor bouwproducten te ondersteunen. De Kaderrichtlijn Afvalstoffen⁵ (2008/98/EG, gewijzigd bij Richtlijn (EU) 2018/851) vereist dat lidstaten passende maatregelen nemen om ervoor te zorgen dat afval dat een recycling- of andere handeling van nuttige toepassing heeft ondergaan, wordt beschouwd als einde-afval, conform de voorwaarden in artikel 6. De richtlijn vereist ook dat de Commissie de noodzaak beoordeelt om Uniebrede criteria te ontwikkelen.

Einde-afvalcriteria

Einde-afvalcriteria zijn alle vereisten die moeten worden vervuld door een materiaal dat afkomstig is van afval. Deze vereisten borgen dat de kwaliteit van het materiaal zodanig is dat het materiaal niet wordt weggegooid en het gebruik ervan geen nadelige gevolgen heeft voor de gezondheid van de mens en het milieu. Het concept van einde-afvalcriteria impliceert dat het afvalmateriaal een verwerkingsstadium heeft bereikt waarin het intrinsieke waarde heeft, zodat het waarschijnlijk niet wordt weggegooid en verwerkt is tot een punt waarop het gebruik ervan geen risico vormt voor het milieu. Belanghebbenden in de bouw- en sloopketen geven vaak aan dat einde-afvalcriteria een voorwaarde zijn voor de ontwikkeling van een markt voor secundaire bouwmaterialen. De ontwikkeling van EU-brede einde-afvalcriteria zou in principe een EU-brede markt voor secundaire materialen en gerecyclede bouwproducten ondersteunen. In 2009 ontwierp het Joint Research Centre van de Europese Commissie een methodologie voor de ontwikkeling van specifieke einde-afvalcriteria voor individuele afvalstromen. Vervolgens heeft de EU dergelijke criteria aangenomen voor de afvalstromen:

• ijzer-, staal- en aluminiumschroot,
• glasscherven en
• koperschroot.

Nieuwe kandidaatstromen voor EU-brede einde-afvalcriteria

In lijn met het Actieplan Circulaire Economie is in een recente studie van de Commissie een lijst opgesteld van prioritaire afval- of bijproductstromen (scoping) en de meest geschikte kandidaatstromen geïdentificeerd waarvoor verdere EU-brede einde-afval- of bijproductcriteria kunnen worden ontwikkeld. Met behulp van 12 rangschikkingscriteria en een verkeerslichtscoresysteem beveelt de studie aan om criteria te ontwikkelen voor respectievelijk plastics, textiel, rubber en de minerale fracties van bouw- en sloopafval. Op basis hiervan concludeerde de studie⁶ dat de categorie plastic afval met zijn 5 topkandidaatstromen moet worden voorgesteld voor verdere ontwikkeling van EU-brede einde-afval- of bijproductcriteria.

Project einde-afvalcriteria voor bouwmaterialen

Omdat de bouwsector de grootste (in tonnen) bron van afval is, is de Commissie (DG Grow) een soortgelijk proces gestart voor bouw- en sloopafval: de eerste stap naar uiteindelijke ontwikkeling van EU-brede einde-afvalcriteria voor bouw- en sloopafval. Het doel van de studie is om de Commissie te ondersteunen bij het verzamelen van gegevens en informatie over bouw- en sloopafval. Deze gegevens moeten voldoende robuust en relevant zijn om als basis te dienen voor de ontwikkeling van EU brede einde-afvalcriteria. Dit vereist een zeer sterke samenwerking met relevante onderdelen van de bouwketen en het ecosysteem, de Commissie en de lidstaten. Met behulp van de verzamelde gegevens zal de studie ook eventuele gunstige en ongunstige effecten analyseren die samenhangen met secundaire materialen die voortkomen uit de bestudeerde bouw- en sloopafvalstromen. Tot slot moet de studie leiden tot een gerangschikte lijst van aanbevolen afvalstromen voor de toekomstige ontwikkeling van EU-brede einde-afvalcriteria. Het project wordt in opdracht van de Europese Commissie uitgevoerd door adviesbureaus TAUW en Milieu Ltd.

Tien bouw- en sloopafvalstromen als uitgangspunt

Bij aanvang van het project is gekeken welke (gescheiden) materiaalstromen uit bouw- en sloopafval in aanmerking komen voor einde-afvalcriteria. Dit zijn stromen waarvoor al een recyclingtechnologie bestaat, waar opschaling naar verwachting nog mogelijk is en die een groot volume aan materiaal omvatten binnen de EU. Het gaat hierbij om de volgende afvalstromen:

1. Beton-/metselpuin > recyclinggranulaten
2. Beton > beton
3. Asfalt > asfalt
4. Baksteen > chamotte/baksteen
5. Hout > spaanplaat
6. Gips > gips
7. Kunststof isolatieschuim > kunststof isolatieschuim
8. Mineralewolisolatie > mineralewolisolatie
9. Bouwproducten die worden hergebruikt als bouwproducten (ramen en deuren)
10. Harde kunststoffen (pvc voor buizen en raamkozijnen

De informatie van deze materiaalstromen wordt gebruikt voor de ranking en in de toekomst mogelijk voor een proces om tot einde-afvalcriteria te komen.

Prioriteringsmethodologie

We gebruiken een vergelijkbare methode als JRC in haar eerdere scopingstudie heeft toegepast. Voor ieder van de materiaalstromen wordt informatie verzameld over 16 aspecten (12 uit de JRC-studie; 4 extra). De aspecten variëren van jaarlijks volume, toegevoegde waarde en milieu-impact tot het aantal recyclingtechnologieën en het volume van materiaal dat over landsgrenzen wordt vervoerd. Elk aspect krijgt een score van 1, 2 of 3. Sommige zijn belangrijker dan andere, daarom tellen sommige aspecten 1x, andere 2x en de belangrijkste 3x mee. De scores per aspect worden vermenigvuldigd met de wegingsfactor van de vraag; daarna worden deze waarden voor alle aspecten opgeteld. Hoe hoger deze som, hoe hoger de materiaalstroom op de prioriteitenlijst komt.

Bijdragen?

Informatie over de verschillende materiaalstromen wordt verzameld via een enquête (tot 31 augustus 2023), via literatuuronderzoek en via interviews. Heeft u informatie (liefst op EU-niveau) over een van de materiaalstromen, neem dan contact op via e-mail: end-of-waste@tauw.com. Meer informatie is te vinden via de projectwebsite: https://eu-cdw-eow-prioritylist-tauw-group.hub.arcgis.com/.

1. The European Green Deal (europa.eu)
2. Circular economy action plan (europa.eu)
3. Een Europese industriestrategie (europa.eu)
4. VERORDENING (EU) 2019/ 1020 VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD - van 20 juni 2019 - betreffende markttoezicht en conformiteit van producten en tot wijziging van Richtlijn 2004/ 42/ EG en de Verordeningen (EG) nr. 765/ 2008 en (EU) nr. 305/ 2011 (europa.eu)
5. EUR-Lex - 32008L0098 - EN - EUR-Lex (europa.eu)
6. JRC Publications Repository - Scoping possible further EU-wide end-of-waste and by-product criteria (europa.eu)